Pamiątki po dziadku

Po dziadku, Władysławie Wąsiewskim pozostało mi niewiele rzeczy i pourywane wspomnienia. Do tej pory w swoim domu mam maszynę do pisania marki Underwood, mapę Leśnictwa Tempcz z 1926 r. i powojenny negatyw.

Mój dziadek pochodził z Wielkopolski. Przed II Wojną Światową został leśnikiem. W 1939 r. został zmobilizowany do wojska. Uczestniczył w obronie Kępy Oksywskiej, gdzie został ciężko ranny. Przestrzelony kręgosłup operowali mu Niemcy w szpitalu polowym. Trafił do oflagu.

Po zakończeniu wojny został leśniczym pomiędzy Wejherowem, a Lęborkiem w Tępczu. Podobno, jak wspominają moja mama i wujek, dosyć długo przyjeżdżali z niezapowiedzianymi i niechcianymi wizytami "smutni panowie" w skórzanych płaszczach i kapeluszach.

Maszyna do pisania stała u dziadka w kancelarii na ogromnym, dębowym biurku. Później dziadkowie wybudowali dom w Strzebielinie Morskim. Dziadek nadal pracował w leśnictwie. Starą maszynę zastąpił nowoczesny Łucznik, a przedwojenna poszła na „emeryturę”.

Underwood’a znalazłam w strzebielińskim domu na strychu. Miejscu, które było dla mnie magiczne. Miałam kilkanaście lat jak dostałam pozwolenie na jej zabranie. Dźwigałam tą nieporęczną i bardzo ciężką rzecz, byle tylko dowieźć ją do domu w Gdańsku.

Na tym samym strychu znalazłam również w jakiejś stercie książek i szpargałów ręcznie kaligrafowaną mapę Leśnictwa Tempcz. Na rewersach kart są zapiski mojego dziadka. Na niektórych mapach są naniesione nowe linie podziału terenów, dane właścicieli i obliczenia.

Ostatnią rzeczą, o której wspominam, jest negatyw (też znaleziony na strychu).
Mój wujek - Józef fotografował. Latem, w latach '60 XX w. był w leśniczówce w Tępczu. Na ORWO-wskim negatywie utrwalił swoich rodziców, a moich dziadków - Władysława i Wilhelminę. Zdjęcie niesamowicie świeże i ostre, pomimo niedoskonałego materiału i upływu lat. Wujek sportretował dziadka wracającego z pracy i babcię z kalafiorem pod pachą. Na trawie siedzi jeden z ich ówczesnych psów, którego imienia nikt już nie pamięta.

Mój śp. dziadek ze strony mamy jest jedną z najważniejszych osób w moim życiu. Taką, która odcisnęła na mnie wielkie piętno.
Przeprowadzałam się wiele razy, ale te przedmioty towarzyszą mi nieustannie od prawie 2 dekad.

Izabela Sitz - Abramowicz, Wolne Forum Gdańsk


Dziadkowie - Władysław i Wilhelmina Wąsiewscy przed leśniczówką w Tępczu

Tekst powstał w ramach akcji "Pozwólmy przemówić rodzinnym pamiątkom" organizowanej przez Muzeum Historyczne Miasta Gdańska, Portal trojmiasto.pl i Wolne Forum Gdańsk

Kościół Wniebowstąpienia Nowy Port, Gdańsk - Himmelsfahrt Kirche Neufahrwasser, Danzig

Dawny Kościół Wniebowstąpienia, obecnie Morski Kościół Misyjny pw Niepokalanego Serca Maryi, tzw. Kościół Morski. Gdańsk Nowy Port, ul. Oliwska 2, VI 2009 r.

Historia dawnego kościoła ewangelickiego w Nowym Porcie (Neufahrwasser) sięga początków XIX w. Wspólnota ewangelicka po okresie wojen napoleońskich została bez miejsca modlitw i spotkań. Zniszczeniu uległy świątynie w pobliskim Wisłoujściu (Weichselmünde) i na Chełmie (Stolzenberg), z których to dzięki uprzejmości gospodarzy mieszkańcy Nowego Portu mogli korzystać. Na ul. Oliwskiej 2 (Olivaerstrasse) rolę miejsca modlitwy początkowo pełnił dawny warsztat, w którym wcześniej wytwarzano beczki do transportu soli. Miejsce z czasem okazało się zbyt ciasne dla rosnącej rzeszy wiernych.

W 1841 r. po zebraniu odpowiednich środków, w Święto Wniebowstąpienia, konsekrowano kościół. Zbudowano go w pobliżu pierwszej kaplicy, na Przyrynku (Am Markt). Był to nieduży budynek o konstrukcji szachulcowej, pokryty dwuspadowym dachem, którego połacie były nachylone pod niedużym kątem. Zwieńczała go mała, szpiczasta dzwonnica.
Projektantem świątyni był sam Karl Friedrich Schinkel (słynny berliński architekt, malarz, teoretyk sztuki - jeden z czołowych pruskich twórców epoki neoklasycyzmu).

Nowy Port się rozrastał, bogacił, powiększała się systematycznie liczba wiernych i świątynia okazała się zbyt mała. W styczniu 1905 r. poświęcono nowy kościół, jedną z najbardziej charakterystycznych budowli Nowego Portu. Za budulec kościoła posłużyły wielobarwne bloki kamienia i cegła. Świątynia została zbudowana w stylu neogotyckim.

Po lewej pierwszy kościół projektu K.F. Schinkla, po prawej kościół z 1905 r.

Konstrukcja kościoła jest halowa z trzema szczytami poprzecznymi po każdej stronie. Główne wejście w podstawie wieży to czworo potężnych, okutych stalą, drewnianych drzwi. Wieża wraz z dwoma hełmami (w formie ostrosłupów) miała ponad 60 m wysokości.

I Wojna Światowa nie poczyniła większych szkód Kościołowi Wniebowstąpienia. Ze strat można wyliczyć tylko to, że na potrzeby zbrojeń z hełmów wież zdjęto miedzianą blachę i przetopiono dwa największe dzwony (zastąpione stalowymi).

Natomiast II Wojna Światowa nieomal doprowadziła do zagłady tej wyjątkowej świątyni. W trakcie ofensywy w 1945 r. Kościół Wniebowstąpienia stał się jednym z ulubionych celów ostrzału w tym rejonie Gdańska. Ślady trafień ciężkiej artylerii widoczne są do dzisiaj. Budynek w efekcie ciężkiego ostrzału i wielodniowego pożaru został zniszczony w ponad połowie. Destrukcji uległy wieże wraz z dzwonami, zegarem i jego tarczami a także wyposażenie, sklepienie i dach .

Po zakończeniu działań wojennych kościół przeszedł w ręce Franciszkańskiego Zakonu Świeckich. Nowi gospodarze razem z wiernymi na wszelkie możliwe sposoby próbowali ratować świątynię. Przystąpiono do odbudowy. Niestety ze względu na ówczesne realia i nikłe środki, remont w pierwszym okresie miał mnóstwo trudności technicznych. Nie odbudowano hełmów wieży, co było planowane. Niestety ściany były zbyt osłabione i nie utrzymałyby ciężaru odtworzonych wież. Systematycznie dzięki staraniom wielu osób Kościół Wniebowstąpienia powoli wracał do „życia”. W kwietniu 1949 r. świątynię ponownie poświęcono i nadano mu nowe wezwanie: Morski Kościół Misyjny Niepokalanego Serca Maryi.

Wyposażenie kościoła jest skromne i współczesne:

Kruchta i wnętrze kościoła

Jak już wspomniałam wcześniej, była to jedna z najbardziej charakterystycznych budowli Nowego Portu. Kościół był doskonale widoczny dzięki dwóm szpiczastym hełmom. Do tej pory zdarza się, że dzięki nim można zidentyfikować miejsce powstania starych fotografii, którym czasami bardzo daleko do ideału technicznego. Tak było w 2008 r. w przypadku kilku zdjęć z albumu rodziny Grimmer, który opisał Tomasz Strug na StaraOliwa.pl Album rodziny Grimmer

Niestety do dzisiejszego dnia kościół nie odzyskał hełmów wieży. Przy nowoczesnych technologiach, tworzywie, i dzięki odpowiednim funduszom możliwe byłoby ich odbudowanie.
Mam nadzieję, że kiedyś znowu zobaczę górujące nad dzielnicą dwa, sięgające nieba hełmy wieży dawnego kościoła ewangelickiego.


Ciekawostki z okolicy świątyni:

1. Cokół Kriegerdenkmal - pomnika poświęconego poległym na frontach I Wojny Światowej mieszkańcom Nowego Portu. Obecnie podstawa figury Niepokalanego Serca Maryi (na placu przed kościołem).

2. Rzeźba nagrobna z brązu poświęcona Rudi Weddigenowi, dłuta słynnego wrocławskiego rzeźbiarza Paula Schulza stojąca w ogrodzie klasztornym, o której pisałam w 2008r. Chrystus z Nowego Portu

Kościół pw. Wniebowstąpienia Pańskiego nie był i nie jest jedynym miejscem kultu religijnego w Nowym Porcie. Prócz niego istniały: katolicki kościół pw. Św. Jadwigi (Hedwigskirche) również przy ul. Oliwskiej; katolicka kaplica pw Matki Boskiej Częstochowskiej w dawnym budynku stajni na terenie koszar i Kościół Szwedzki na ul. Władysława IV (Bergstrasse). Wszystkie budowle przetrwały burze dziejowe, ale tylko kościoły Wniebowstąpienia ( Kościół Morski) i św. Jadwigi pełnią nadal funkcje sakralne. Opisywany kościół zakonny obecnie podlega parafii św. Jadwigi.